17 oktober 2019
Manuscripten van hand tot hand in Sofia
Sofia, de hoofdstad van Bulgarije, was in de laatste week van september het decor van de ReIReS School. De stad, die haar wortels heeft ver voor het Romeins imperium, kent vele invloeden van culturen. Van Alexander de Grote en Constantijn de Grote, de Byzantijnse en Ottomaanse overheersingen, tot aan het Bulgaarse koninkrijk en de communistische volksrepubliek, Sofia kent het allemaal. Midden door al deze periodes heen heeft de christelijke kerk, waar na het schisma in 1054 vooral de oosters-orthodoxe kerk vertegenwoordigd was in Bulgarije, een schat aan waardevolle manuscripten nagelaten.
Vanuit de TUA hadden wij, Bart Bolhuis, Bas Meeuse en Niels Stouten, het voorrecht om met ReIReS op de universiteit van Sofia kennis te maken met een selectie van deze zeer oude manuscripten. Hier was enige voorkennis voor vereist en daarom stond de eerste dag in het teken van het ontstaan van deze manuscripten en de taal waarin ze geschreven zijn. Het Glagolitisch, een in de negende eeuw door de broers Cyrillus en Methodius ontworpen missionaire taal om de Slavische volken te kerstenen, bevat in de lettertekens drie christelijke symbolen: een kruis, een cirkel en een driehoek. Prachtig om te ontdekken dat elke letter in deze taal gevuld is met christelijke symboliek!
In de twee dagen die volgden, kregen we op de Theologische Faculteit en het Centrum voor Slavo-Byzantijnse Studies de manuscripten in handen, letterlijk! De oude boeken van papier of perkament gingen van hand tot hand, en enkele ervaren manuscriptonderzoekers uit Duitsland, die ook deelnamen aan de School, verstarden en trokken wit weg bij het zien hoe vrij de Bulgaarse onderzoekers omgingen met de manuscripten en er naar hartenlust in bladerden. Op het moment dat een van de Duitsers weigerde een manuscript met zijn handen vast te pakken, werd hem vriendelijk verteld dat hij niet bang hoefde te zijn, want alle manuscripten waren ontsmet.
De vierde en afsluitende dag was het hoogtepunt van de reis. Na een busreis van drie uur, bezochten we het Rila klooster, hoog in de bergen. We genoten van de vergezichten, het klooster, het museum en de kerk met een gigantische hoeveelheid aan fresco’s, waarbij door een van de deelnemers, een orthodoxe priester, alles van commentaar en uitleg werd voorzien. Op zo’n moment realiseer je je dat je als protestant enorm weinig weet van de oosters-orthodoxe kerk en zelfs na 500 jaar los van Rome te zijn, nog steeds sterk op Rome georiënteerd bent.
Naast nieuwe kennis over de talen, het gebruik en onderhoud van manuscripten en een inleiding in de oosters-orthodoxe kerk, hebben we ook veel geleerd op het gebied van internationalisering. Het spreken met deelnemers uit andere landen, universiteiten en werkvelden is verrijkend en verdiepend, en draagt bij aan een bredere oriëntatie binnen het wetenschappelijk werkveld.
Niels Stouten, bachelorstudent
(op onderstaande foto rechts achteraan, in groene trui)
