18 april 2024
Heimwee naar eenheid
Met luchtige kleding aan, wandelend door de straten van Jeruzalem, geuren van baklava en specerijen… dát had voor de studenten van de TUA werkelijkheid moeten zijn deze week. Maar de al langer geleden geplande studiereis naar Israël kon helaas door de huidige situatie daar niet doorgaan. In plaats daarvan zijn er afgelopen week in Nederland themadagen gehouden over het onderwerp Israël. Geen bezoek aan Yad Vashem, maar aan het Holocaustmuseum. Geen bezoek aan de Klaagmuur, maar aan de Portugese Synagoge. En geen etentje aan het meer van Tiberias, maar in een koosjer restaurant in Amsterdam. Toch waren het uiterst interessante en inspirerende dagen.
De eerste dag vond plaats in Amsterdam, dé plaats waar in de Tweede Wereldoorlog veel Joden woonden. De tweede dag zaten wij in de Victorkerk in Apeldoorn, waar diverse sprekers – die wij anders in Israël hadden ontmoet – ons kwamen vertellen over de Joodse cultuur, de gebruiken, de religie en het land Israël.
Een van die sprekers benadrukte het belang om te ageren tegen antisemitische opmerkingen, want als de tegenreactie niet wordt gehoord, wint de huidige sfeer. Ik moest daarbij denken aan citaten die op de muren stonden van het Holocaustmuseum: ‘Onverschilligheid is altijd de vriend van de vijand. De dader heeft er voordeel van, nooit diens slachtoffer.’ (Elie Wiesel, 1999); ‘Zien leidt tot bewustzijn en bewustzijn leidt tot handelen.’ (Talmud Bavli, Menachot 43b).
Het bezoek aan het Cheider – een orthodox-Joodse scholengemeenschap in Amsterdam-Zuid – vond ik inspirerend. Er werd veel verteld waar wij wat van kunnen leren, zoals de noodzaak van liefde en eenheid. ‘Omdat je met weinig bent’, vertelde een medewerkster, ‘is de gemeenschap heel hecht. Het is in onze gemeenschap erg belangrijk om voor elkaar te zorgen, niet te oordelen, niet te roddelen en liefdevol de ander te ontvangen. Je hebt zoveel te verliezen als je je oordeel voor laat gaan op je liefdevolle benadering.’
De impact van 7 oktober wordt niet ontkend, maar het is mooi om te zien hoe ze positief omgaan met de situatie: ‘Het is elke dag weer de opdracht om er een hele mooie dag van te maken. Het is een ingewikkelde tijd, maar het is geen verdrietige tijd. Iedereen is vol vreugde en hoop, ondanks dat je een zwaar hart kunt hebben omdat je rouwt.’ Ook sprak deze mevrouw positief en dankbaar over de steun die christenen aan hen geven. Met een brede glimlach vertelde ze over hoe men op Urk had gezegd dat de Joden daar altijd welkom zijn, want: achter de dijk zijn ze veilig. En in Staphorst hadden ze nuchter gezegd dat men er gewoon een trekker op de weg zou zetten als barricade, mocht dat nodig zijn.
Tijdens deze themadagen werd sterk benadrukt dat het belangrijk is om de mensen te blijven herdenken die door de nazi’s zonder pardon werden vermoord als poging om het hele Joodse volk weg te vagen. Deze mensen moeten niet worden gezien als een getal, maar als individuen met een eigen persoonsgeschiedenis. In de woorden van A.J. Herzberg, die deze themadagen meermalen zijn herhaald: ‘Er zijn geen zes miljoen Joden vermoord, er is één Jood vermoord en dat is zes miljoen keer gebeurd.’
Tijdens deze dagen kwam bij mij erg het verlangen op naar meer liefde in de wereld. Een soort heimwee naar eenheid. Onder ander door wat de audiotour in het Holocaustmuseum stelde: hoe kan een mens in staat zijn een ander kwaad te doen? Hoe verandert een mens – die er op de foto’s ogenschijnlijk onschuldig uitziet – in een massamoordenaar? Er klonken scherpe woorden uit het apparaatje van de audiotour: ‘De daders zien Joden niet als volwaardige mensen. Zij herkennen zich niet in Joden. Misschien is dat wel de gevaarlijke eerste stap van gewoon mens naar massamoordenaar. Jezelf niet langer herkennen in een ander.’ Die laatste zin sprak mij aan. In deze huidige tijd is er zoveel haat jegens elkaar. Haat, wederom, jegens de Joden. En dat is dan in schril contrast met hoe warm de medewerkster van het Cheider de Joodse gemeenschap omschreef.
Yente Huisman, bachelorstudent
